Colombia

Twee weken geleden begon ik mijn rondreis door Zuid-Amerika in de Colombiaanse stad Medellín. Deze stad is vooral berucht geworden door het door Pablo Escobar geleide Medellínkartel. In de jaren zeventig, tachtig en negentig van de vorige eeuw beheerste dit drugskartel een groot deel van de wereldhandel in cocaïne en terroriseerde het het land met vele moorden, ontvoeringen en terroristische aanslagen.

Om meer te weten te komen over deze geschiedenis maakte ik een stadswandeling met gids Daniel. In het centrum liet hij een gehavend standbeeld zien dat als getuige van de gewelddadige tijd was blijven staan. In 1995 vond hier een bomaanslag plaats waarbij 28 mensen omkwamen en meer dan 200 gewond raakten. Daniel herinnerde zich nog dat hij die avond baalde, omdat hij van zijn moeder niet buiten mocht spelen. Aangezien er in die tijd met grote regelmaat bomaanslagen plaatsvonden, werd hij vaker binnengehouden door zijn moeder. Gelukkig ging het ditmaal “slechts” om 28 doden, waardoor hij de volgende avond weer de straat op mocht.

Andere getuigen aan de gewelddadige tijd waren de vele daklozen in het centrum. Daniel kende velen van hen en omhelsde regelmatig iemand of knoopte een praatje aan. Ik vond het hartverwarmend om te zien hoe hij met deze mensen omging, maar tegelijk hartverscheurend om hun levensverhalen te horen. Het verhaal van velen komt ongeveer overeen met dat van Rosa, die we vlakbij het gehavende standbeeld troffen. Als inheemse Colombiaanse groeide zij op in een boerengezin op het platteland. In haar tienerjaren werd zij echter gedwongen naar Medellín te vluchten, omdat haar geboortedorp het strijdtoneel was geworden van rivaliserende drugskartels. Vanwege een gebrek aan opleiding en discriminatie richting inheemse Colombianen lukte het haar niet om in Medellín een baan te vinden. Ze raakte dakloos en uiteindelijk verslaafd.      

Ondanks de ellende hing er veel hoop voor de toekomst in de lucht. De laatste 25 jaar is er flink geïnvesteerd in de infrastructuur van de stad en is het geweld vrijwel verdwenen. De komst van een metro bracht bijvoorbeeld veel werkgelegenheid en rust. Bijzonder aan het metronetwerk is dat deze deels bestaat uit kabelbanen om de tegen de bergen aangebouwde buitenwijken te bereiken. Ik besloot de metro te nemen naar Comuna 13, een buitenwijk die de transformatie van de stad als geen ander belichaamt. Twintig jaar geleden was de kans groot dat je een bezoek aan deze wijk als toerist met de dood moest bekopen. In die tijd waren vuurgevechten op straat schering en inslag. Zelfs kinderen liepen hier toen met vuurwapens rond. Inmiddels heeft de wijk een eigen metrostation en plukt het de vruchten van de vele toeristen die hier dagelijks komen om te genieten van de mooie uitzichten op de stad en de graffitikunst die je hier overal vindt.

Ondanks de door hem aangerichte ellende, wordt Pablo Escobar tot mijn grote verbazing door veel stedelingen op handen gedragen. Vooral in de armere wijken als Comuna 13 geniet hij veel populariteit. Om dit fenomeen beter te begrijpen, bezocht ik het Pablo Escobar-museum. Dit museum is gevestigd in een van de vele huizen van Escobar en bevat onder andere een kelder met een geheim gangensysteem om het terrein te kunnen ontvluchten. Ik kreeg een rondleiding van Fernando die levendige herinneringen had aan deze tijd. Drie van zijn ooms werkten voor Escobar en hadden zo een royaal inkomen. In de jaren zeventig kreeg hij als twaalfjarige via zijn ooms een opdracht. Namens Escobar moest hij een afpersingsbrief bezorgen bij de krant. Hij kreeg hier 300 dollar voor betaald, in die tijd bijna een jaarsalaris. “Ik voelde me toen zo rijk dat ik elke dag pizza at en het eten van mijn moeder niet meer wilde” vertelde hij. “Mijn moeder kreeg hierop argwaan en besloot met mij naar de andere kant van het land te verhuizen.” Dit verhaal verklaart een deel van Escobars aanhoudende populariteit. Duizenden stedelingen verdienden een goede boterham aan klussen die zij voor Escobar uitvoerden. Een groot deel van de agenten en ambtenaren ontving steekpenningen om een oogje toe te knijpen.

Fernando vervolgde zijn tour door het museum. Hij liet me gepantserde auto’s, een helikopter en een vliegtuig zien en wees me op foto’s van Escobars landgoed met daarop onder andere een dierentuin en vliegveld. Vervolgens kwamen foto’s van een sloppenwijk waar Escobar 500 gloednieuwe woningen liet bouwen. “Kijk naar de armoede van de mensen op deze foto’s”, zei Fernando, terwijl hij op foto’s van de sloppenwijk wees. “Wat maakt het deze mensen uit waar het geld voor hun mooie nieuwe huizen vandaan kwam? Als we de balans opmaken, kunnen we alleen maar concluderen dat de slechte dingen van Pablo Escobar in het niet vallen bij alle goede dingen die hij voor de stad heeft gedaan. Daarom houden mensen hier van Pablo Escobar.” Van de ruim 5000 mensen die in opdracht van Escobar vermoord werden, wilde Fernando niets weten.

Het werd tijd om Medellín achter me te laten. Via het sfeervolle dorp Salento in het hart van de Colombiaanse koffieregio reisde ik door naar de stad Cali. In deze stad zetelde in de jaren tachtig en negentig het Calikartel, de grote concurrent van het Medellínkartel. Ook hier maakte ik een stadswandeling. Mijn gids Mario vertelde zijn interessante familiegeschiedenis. Hij was opgegroeid op het platteland op een plek die onder controle stond van de FARC. Op een dag kwam zijn moeder per ongeluk in gebied dat onder controle was van rivaliserende milities gelieerd aan het Calikartel. Bij terugkomst in haar dorp werd ze beschuldigd van spionage en kreeg ze de keuze tussen de kogel of vluchten. Zodoende kwam het gezin in Cali terecht.

Helaas behoren deze verhalen niet definitief tot het verleden. Aanzienlijke delen van het platteland van Colombia worden nog steeds geteisterd door elkaar rivaliserende milities die hun strijd financieren met de productie van en handel in cocaïne. Naar schatting is Colombia verantwoordelijk voor zo’n twee derde van de wereldproductie van cocaïne. Ook grote delen van het gebied rondom Cali krijgen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken een negatief reisadvies. Ik had bedacht om vanuit Cali een dagje naar de kust of de jungle te gaan, maar besloot daar toch maar van af te zien toen ik zag dat deze gebieden allemaal rood kleuren op de kaart van Buitenlandse Zaken. Daarom reisde ik maar door naar de Popayán, een stad met mooie witgeschilderde koloniale huizen ten zuiden van Cali. Pas later kwam ik erachter dat de bus die ik had genomen ook grotendeels door rood gebied was gereden. In dit deel van het land lijken deze gebieden helaas vrijwel onvermijdbaar.

Mijn laatste dagen in Colombia bracht ik door in San Agustín, ten zuiden van Popayán. Hier genoot ik van de prachtige natuur van groene bergen, watervallen en diepe kloven. Ook bezocht ik de archeologische opgravingen van de precolumbiaanse San Agustín cultuur. Tot op heden weet men weinig over deze beschaving, hoewel de vele graftempels en beelden getuigen van een hoog ontwikkelde cultuur. Met een korte tussenstop in Mocoa om de indrukwekkende Fin del Mundo waterval te bezoeken, reisde ik tot slot af naar Ecuador. De komende twee weken zal ik hier vertoeven.

Wederom veel dank voor al jullie leuke reacties op mijn vorige blogs. Een leuke jaarwisseling gewenst allemaal!