Cuba, deel 1

Ruim een week ben ik nu op Cuba. Na een eerste overnachting in Havana ben ik doorgetrokken naar Viñales, een schilderachtig dorp in het westen van Cuba. De vallei rondom het dorp is bezaaid met tabaksvelden en men zegt dat hier de beste tabak van Cuba vandaan komt. Samen met een Nederlander die ik onderweg had ontmoet, heb ik de omgeving drie dagen lang te voet en op de fiets verkend. Eén tocht bracht ons naar een terras op een van de bergen vanaf waar we een schitterend uitzicht hadden op de Vallei. Onderweg passeerden we vele boerderijen en tabaksplantages. Meermaals kwamen we boeren tegen die met een door ossen getrokken ploeg, het land bewerkten. Op een andere tocht bezochten we een van de tabaksplantages. De eigenaar liet ons zien hoe je een sigaar rolt, terwijl Che Guevara vanaf een propagandaposter aan de muur goedkeurend toekeek. We mochten niet weggaan voordat we een van de sigaren hadden geprobeerd. Voor de vorm hebben we allebei een paar trekjes genomen.  

Ik heb de afgelopen week mijn ogen uitgekeken op dit eiland. Waar ik mij het meest over blijf verwonderen, is het vermogen van Cubanen om met zeer weinig middelen hun land draaiend te houden. Dat uit zich niet alleen in ossen die het land ploegen en de vele oldtimers op de weg, maar ook in tekorten aan allerlei producten. Momenteel wordt het land vooral heel hard geraakt door een energiecrisis. Waar in Nederland de energieprijzen de pan uit rijzen, houdt de Cubaanse regering halsstarrig vast aan lage prijzen. Energie moet per slot van rekening voor elke Cubaan te betalen zijn. Een liter benzine aan de pomp kost hier dan ook niet meer dan 20 eurocent.

Dit kunstmatig laaghouden van prijzen leidt tot enorme tekorten bij bijvoorbeeld tankstations. Als je geluk hebt, mag je achteraan aansluiten in de rij. Als je pech hebt is er helemaal geen benzine en kun je doorrijden naar een volgend pompstation. Dit hebben wij ervaren met Juan, een jonge Cubaan die ons in zijn volledig afgeragde auto vanaf Viñales een dagje meenam naar een idyllisch strand op twee uur rijden. Optimistisch begonnen we onze terugweg over hobbelende wegen langs kleine boerendorpjes. Regelmatig moesten we uitwijken voor mensen die met paard en wagen landbouwproducten vervoerden. Juan gaf echter al snel aan dat er een zorg was. Zijn tank zat slechts voor een kwart vol, dus het zou er om hangen of we de weg terug daarmee zouden halen. Geen van de pompstations die we onderweg passeerden, had benzine. Met de benzinemeter ver in het rood kwamen we uiteindelijk aan in Viñales.

Uiteraard zijn alle tekorten relatief, want vrijwel alles is te koop op de welig tierende zwarte markt. Carlos, een vrolijke Cubaan van een jaar of vijftig, die mij in zijn Chevrolet uit 1952 van Viñales terugreed naar Havana, legde mij uit hoe dat ongeveer werkt. Een bekende van hem had via zijn werk 600 liter benzine weten te “regelen”. Die benzine verkoopt hij nu onderhands door aan vrienden en bekenden. Op deze manier kan Carlos zijn dagelijkse ritjes tussen Viñales en Havana blijven rijden met toeristen. Hier hangt echter wel een flink prijskaartje aan, want op de zwarte markt betaal je al gauw het zesvoud van de officiële prijs.

Overigens gaat de energiecrisis veel verder dan het niet altijd kunnen tanken aan de pomp. Zo gaat bijvoorbeeld in Havana af en toe de stroom er een uurtje af. In een provinciestadje als Viñales gaat – als je geluk hebt – af en toe de stroom er een paar uur op. Onze eerste 48 uur in Viñales hebben we welgeteld drie uur stroom gehad. Gebrek aan stroom leidt op zijn beurt weer tot nog grotere tekorten aan levensmiddelen. Veel levensmiddelen waren altijd al schaars, maar met beperktere middelen om producten te transporteren en koelen, lopen de tekorten op. In Viñales was het bijvoorbeeld lastig om drinkwater te krijgen. Soms moesten we noodgedwongen lokaal geproduceerde cola bij het eten bestellen, omdat er niks anders was. In het restaurant waar we de laatste avond aten, meldde de serveerster dat ze als drankje vandaag bier hadden. “Valt er helemaal niets te kiezen”, vroeg ik in mijn gebroken Spaans. “Jawel hoor, we hebben Spaans bier, Mexicaans bier en Hollands bier.”

Inmiddels ben ik alweer enkele dagen in Havana. Ik volg hier deze week een Spaanse taalcursus en wil daarna verder trekken naar het midden van het eiland. In een volgend blog houd ik jullie graag op de hoogte van mijn avonturen aldaar!